-
1 каты
1. прил.1) твёрдыйкаты матдәләр — твёрдые вещества́
сыек һәм каты ягулык — жи́дкое и твёрдое то́пливо
каты токым — твёрдая поро́да
каты җисемнәр — твёрдые тела́
2)а) твёрдый, жёсткийкаты матрац — жёсткий матра́ц
каты җир — твёрдая по́чва
каты алма — твёрдое я́блоко
каты каләм — твёрдое перо́
каты агач токымы — твёрдая поро́да де́рева
каты кыерчык — жёсткая краю́шка
б) твёрдый, жёсткий, гру́бый, заскору́злый; затверде́лый ( на ощупь)каты сөлге — гру́бое полоте́нце
каты уч төбе — заскору́злая ладо́нь
каты шеш — затверде́лая о́пухоль
3) круто́йкаты камыр — круто́е те́сто
каты пешкән йомырка — круто́е яйцо́
каты ботка — крута́я ка́ша
4)а) туго́йкаты пружина — туга́я пружи́на
каты механизм — туго́й механи́зм
каты туп — туго́й мяч
б) туго́й, кре́пкийколакка каты — туго́й (кре́пок) на́ ухо
5)а) жёсткий, кре́пкий, круто́й, си́льный ( о стихийных явлениях)каты җил чыкты — поднялся́ си́льный ве́тер
каты салкын — круто́й моро́з
каты агым — си́льное тече́ние
каты яңгыр ява башлады — пошёл проливно́й дождь
6) кре́пкий (насыщенный, сильнодействующий)каты кофе — кре́пкий ко́фе
каты чәй — кре́пкий чай
каты эчемлекләр — кре́пкие напи́тки
каты тәмәке — кре́пкий таба́к
7) перен. твёрдый, сто́йкий; желе́зный, непоколеби́мый, непрекло́нныйкаты кул — желе́зная рука́
җитәкчелеккә каты кеше кирәк — для руково́дства ну́жен твёрдый челове́к
8) перен. твёрдый, си́льный, реши́тельный, насто́йчивый, непрекло́нныйкаты тон — реши́тельный тон
каты ихтыяр — си́льная во́ля
9) жесто́кий, ожесточённый, упо́рныйкаты көрәш — ожесточённая борьба́
каты изү — жесто́кий гнёт
каты сугышлар — упо́рные бои́
10) жёсткий, стро́гийкаты график — жёсткий гра́фик
каты тәртип — стро́гая дисципли́на, жёсткий поря́док
каты срок кую — назна́чить жёсткий срок
11) перен. круто́й, стро́гий, суро́вый, жесто́кийкаты җәза — стро́гое наказа́ние
каты мөгамәлә — жесто́кое обраще́ние
каты законнар — суро́вые зако́ны
каты чаралар — круты́е ме́ры
каты шелтә бирү — дать стро́гий вы́говор
12) перен. жёсткий, кре́пкий, суро́вый, ре́зкий; гру́быйкаты сүз — кре́пкое сло́во
каты тәнкыйть — ре́зкая кри́тика
каты чыгыш — суро́вое выступле́ние
каты әйтелеш — гру́бое произноше́ние
13) перен. кре́пкий, си́льный, гро́мкий, зву́чныйбик каты тавыш — о́чень гро́мкий го́лос
14) перен. тяжёлый, мучи́тельныйкаты авыру — тяжёлая боле́знь
15) перен. скупо́й, жа́дный, прижи́мистыйакча ягына каты кеше — насчёт де́нег прижи́мист
16) перен. кре́пкий, глубо́кийкаты йокы — кре́пкий сон
17) перен. жёсткийкаты су — жёсткая вода́
•- каты бодай
- каты курай
- каты сука
- каты ягулык••каты баш (майгай) — крепкоголо́вый
каты бәгырьле — жестокосе́рдный
каты бәрелү — груби́ть, подходи́ть сли́шком стро́го (жесто́ко)
каты борын — эвф. свинья́
каты күңелле — жесто́кий, бессерде́чный, безду́шный
2. нареч.каты тоту — держа́ть стро́го (в ежо́вых рукави́цах)
1) жёстко, кре́пко, кру́то, о́чень си́льноҗил каты исә — о́чень си́льно ду́ет ве́тер
яңгыр каты ява — дождь си́льно идёт
2) перен. твёрдо, желе́зно, непоколеби́мо, непрекло́ннокаты командалык итү — кома́ндовать желе́зно
үз дигәнендә каты тора — стои́т на своём непоколеби́мо
3) перен.а) твёрдо, си́льно, реши́тельно, непрекло́ннокаты сөйләшү — говори́ть непрекло́нно
каты чыгыш ясау — выступа́ть реши́тельно
б) жесто́ко, ожесточённо, сто́йко, упо́рнокаты саклану — защища́ться сто́йко
каты сугышу — дра́ться жесто́ко
в) жесто́ко, стро́го, суро́вокаты сорау — спра́шивать стро́го
каты җәзалау — нака́зывать стро́го
тәртипне каты кую — дисципли́ну ста́вить стро́го
каты кыйнау — жесто́ко бить
4) перен. кре́пко, си́льно, ре́зкокаты тәнкыйтьләү — ре́зко критикова́ть
каты ачулану — кре́пко рассерди́ться; раскрича́ться, разозли́ться
бик каты бәхәсләшү — о́чень си́льно спо́рить
5) перен. кре́пко, си́льно, гро́мко, зву́чнокаты кычкыру — гро́мко крича́ть
6) перен. тяжело́, мучи́тельнокаты яраланган — тяжело́ ра́нен
каты авыру — мучи́тельно боле́ть
7) перен. кре́пко, глубоко́каты йоклау — кре́пко спать
каты ялгышу — глубоко́ ошиба́ться
8) твёрдо; уве́реннокаты басып йөрү — ходи́ть, ступа́я уве́ренно
9) с си́лой, си́льно3. сущ.бик каты сугу — уда́рить о́чень си́льно
1) твёрдое, жёсткоекатыга бәрелү — уда́риться о твёрдое
2) ко́ркаипи катысы — ко́рка хле́ба
-
2 детонация
сущ.; спец.детона́ция || детонацио́нныйкаты һәм сыек матдәләр детона́циясе — детона́ция твёрдых и жи́дких веще́ств
- детонация барлыкка килүдетона́ция күренеше — детонацио́нное явле́ние
См. также в других словарях:
адсорбция — Каты матдә өслегенең газсыман яки эрегән матдәләрне үзенә сеңдерүе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пломба — (ПЛОМБАЛАУ) – 1. Бикләнгән ишекләргә, төрелгән товарларга тагыла торган, мөһер яисә келәймә сугылган кургашын, сургыч һ. б. ш. пластик матдә кисәге (аны ватмыйча, җебен өзмичә товарны, ишекне ачып булмый) 2. Бозык тештәге куышлыкны ямый торган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
абразив — Металл, пыяла, агач һ. б. ш. нәрсәләрнең өстен эшкәртү, шомарту, тигезләү, ялтырату өчен кулл. торган вак бөртекле яки порошок сыман бик каты матдә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күмер — (КҮМЕРЛӘНҮ) – 1. Казып табыла торган, ташка әйләнгән үсемлек калдыгыннан торган янучан каты матдә 2. Агач янып көлгә әйләнгәнче сүнгән, кара төстәге калдык. Янып куз хәленә килгән агач кисәге. КҮМЕР КИСЛОТАСЫ – H2CO3 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
порошок — 1. Каты матдәнең төеп тузан хәленә китерелгән төре 2. Бик вак итеп төелгән дару. с. Төелгән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
үзагач — Агач кәүсәсенең яки куакның төп өлеше – кайры белән үзәк арасында булган каты матдә (тукымалар системасы) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
целлулоид — Тиз янып китүчән сыгылмалы каты матдә (галантерея әйберләре, уенчыклар һ. б. ясауга китә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эмаль — 1. Оксидлашудан саклау өчен металл әйберләргә сылап ябыштырыла торган пыяла сыман ялтыравыклы масса; шулай ук сәнгать әйберләрен каплый (йөгертә) торган ялтыравык. күч. Нин. б. шома һәм ялтыравык өслек 2. Шундый масса белән йөгертелгән,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эремә — Каты яки сыек матдәне суда яки башка сыеклыкта эретүдән барлыкка килгән бертөрле масса … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тышча — 1. Төрле формадагы куышлыкның юка каты тышы, сүрүе 2. биол. Күзәнәк эчендәге терек матдәне тышкы яктан каплап торган юка яры. Гомумән терек матдәне тыштан каплап торган яры … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төер — 1. Гадәттә йомшак яки көпшәк матдәнең тыгызланган һәм бераз йомрыланган кисәге 2. Оешкан куе яки каты масса 3. Тәннең берәр җирендә кечкенә түгәрәк каты шеш. 4. күч. Күңелдә калган рәнҗү, канәгатьсезлек хисе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
